خانه نشینی

خانه نشینی

فعالیت‌های امام } در دوره خانه نشینی در امور زیر خلاصه می‌شد:

1 - عبادت خدا، آن هم به صورتی که درشان شخصیتی مانند حضرت علی} بود؛ تا آنجا که امام سجاد عبادت وتهجد شگفت انگیز خود را در برابر عبادتهای جد بزرگوار خود ناچیز می‌دانست.
2 - تفسیر قرآن وحل مشکلات آیات وتربیت شاگردانی مانند ابن عباس، که بزرگ‌ترین مفسر اسلام پس از امام } به شمار می‌رفت.
3 - پاسخ به پرسشهای دانشمندان ملل ونحل دیگر، بالاخص یهودیان ومسیحیان که پس از درگذشت پیامبر , برای تحقیق در باره اسلام رهسپار مدینه می‌شدند وسؤالاتی مطرح می‌کردند که پاسخگویی جز حضرت علی }، که تسلط او بر تورات وانجیل از خلال سخنانش روشن بود، پیدا نمی‌کردند. اگر این خلا به وسیله امام }پر نمی‌شد جامعه اسلامی دچار سرشکستگی شدیدی می‌شد. وهنگامی که امام به کلیه سؤالات پاسخهای روشن وقاطع می‌داد انبساط وشکفتگی عظیمی در چهره خلفایی که بر جای پیامبر , نشسته بودند پدید می‌آمد.
4 - بیان حکم بسیاری از رویدادهای نوظهور که در اسلام سابقه نداشت ودر مورد آن‌ها نصی در قرآن مجید وحدیثی از پیامبر گرامی, در دست نبود. این یکی از امور حساس زندگی امام } است واگر در میان صحابه شخصیتی مانند حضرت علی } نبود، که به تصدیق پیامبر گرامی, داناترین امت وآشناترین آنها به موازین قضا وداوری به شمار می‌رفت، بسیاری از مسائل در صدر اسلام به صورت عقده لاینحل وگره کور باقی می‌ماند.
همین حوادث نوظهور ایجاب می‌کرد که پس از رحلت پیامبر گرامی, امام آگاه ومعصومی به سان پیامبر در میان مردم باشد که بر تمام اصول وفروع اسلام تسلط کافی داشته، علم وسیع وگسترده او امت را از گرایشهای نامطلوب وعمل به قیاس وگمان باز دارد واین موهبت بزرگ، به تصدیق تمام یاران رسول خدا ,، جز در حضرت علی } در کسی نبود.
قسمتی از داوریهای امام } واستفاده های ابتکاری وجالب وی از آیات در کتابهای حدیث وتاریخ منعکس است. (1)
5 - هنگامی که دستگاه خلافت در مسائل سیاسی وپاره ای از مشکلات با بن بست روبرو می‌شد، امام } یگانه مشاور مورد اعتماد بود که با واقع بینی خاصی مشکلات را از سر راه آنان بر می‌داشت ومسیر کار را معین می‌کرد. برخی از این مشاوره‌ها در نهج البلاغه ودرکتابهای تاریخ نقل شده است.
6 - تربیت وپرورش گروهی که ضمیر پاک وروح آماده ای برای سیر وسلوک داشتند، تا در پرتو رهبری وتصرف معنوی امام } بتوانند قله های کمالات معنوی را فتح کنند وآنچه را که با دیده ظاهر نمی‌توان دید با دیده دل وچشم باطنی ببینند.
7 - کار وکوشش برای تامین زندگی بسیاری از بینوایان ودرماندگان؛ تا آنجا که امام - علیه السلام با دست خود باغ احداث می‌کرد وقنات استخراج می‌نمود وسپس آن‌ها را در راه خدا وقف می‌کرد.
این‌ها اصول کارها وفعالیتهای چشمگیر امام } در این ربع قرن بود.

ایشان با این تعابیر دوران خانه نشینی را توضیح می‌دهند :
«چشم‌های پر از خاشاک را فرو بستم و با گلوئی که گوئی استخوان در آن گیر کرده جرعه حوادث را نوشیدم»
امام علی } در سخنی از صبر خویش چنین تعبیر می‌کند:
«... و علی امر من العلقم...; صبرم همانند صبر کسی بود که بر نوشیدن تلخ تراز حنظل شکیبا باشد».
(طریحی گوید: العلقم به فتح العین فالسکون شجر مر و یقال للحنظل علقم)
علقم درخت تلخی است به درخت حنظل علقم گفته می‌شود.

مقاله ای از حجة الاسلام و المسلمین سید احمد خاتمی
مقاله ای از آیت الله جعفر سبحانی