یک مداح بعد از گذراندن شرایط ابتدایی و اصلی کار که در مبحث قبل اشاره شد باید دارای صدای خوش و گیرا و جاذب باشد.یعنی بدون داشتن یک چنین صدایی هرگز نمیتوان مخاطبی را جذب کرد یا مجلسی را اداره نمود.
به طور کلی تعریف صدا عبارتست از برخورد دم و بازدم هوای درون ریه ها که با برخورد با تارهای صوتی حنجره ایجاد میشود.که حجم صدا .بلندی صدا.قابلیت ارتعاش صدا همگی به این دو فاکتور دم و بازدم و کیفیت تارهای صوتی هر شخص بستگی دارد.
کسانی که صداهای خوب دارند تارهای صوتی خوبی دارند که میتوانند با مانور روی تارهای صوتیشان اصوات و کلمات را زیباتر از بقیه ادا کنند.
کسی که در عرصه مداحی پا میگذارد باید از این موضوع مطمئا باشد که دارای صوت زیبایی هستندالبته هر صدا و آوایی مناسب مداحی نیست که در قسمتها بعدی به آن اشاره خواهیم کرد.
صدای یک مداح باید صدایی باشد شفاف.با حجم و گستره زیاد تا اندازه ای بم و دارای فاکتور حزن و اندوه که این اضافه کردن حزن و اندوه خود مبحث مفصلی است که بعدا به آن اشاره خواهد شد.
بهترین راه برای تشخیص یک صدای خوب برای مداحی آنست که نزد استاد این هنر تست صدایی داده شود تا استاد بر پایه آنالیز صدای شخص که مبتنی بر فاکتورهایی است که اشاره شد به یقین بگوید که این صدا قابلیت هنر مداحی را دارد یا خیر؟
البته در این قسمت اساتید نگاهی بر خام بودن جنس صدا ندارند بلکه زنگ صدا و ضرب آهنگ صدا را مورد توجه قرار میدهند چون خام بودن صدا بعدا بر اثر تمرین و مداومت حل خواهد شد.
تست صدا به این دلیل مهم است که با انجام آن مشخص میشود که هنر آموز در چه مرحله ای قرار دارد و استاد باید از چه قسمت از تمرینات صدا سازی شروع نماید.
بطور کلی داشتن صدای خوب ویژگی است که خود شخص به استانداردش پی میبرد و توصیه میشود فقط در صورت رعایت موازین قبلی و در صورت اطمینان از یک صوت و لحن خوب به نزد استاد هنر مداحی بروید چون در غیر اینصورت به هیچ وجه ثمری برای شما در بر نخواهد داشت.
اگر در وضعیت الان جامعه مداحی صداهایی با آواهای نا خوش و خشن و غیر اصولی میشنویم همگی به دلیل عدم رعایت اصل پالایش صدا و عدم صدا سازی توسط استاد مداحی است که یک چنین فجایعی را در جامعه مداحی به بار می آورد.
در قدیم مداحان به نام و صاحب سبک عملا خودشان اساتید موسیقی سنتی بوده اند و با شناختی که از دستگاهها و ردیفها و آواها و نغمات داشتند مبادرت به مداحی مینمودند که به همین دلیل سبکها و آثار جاودانی از خود به جای میگذاشتند.
در اینجا داستانی از مداح با اخلاص و نامی اهل بیت (ع) مرحوم حاج محمد علامه (ره) برایتان نقل میکنم تا گواهی بر نوشته های این حقیر باشد.
مرحوم علامه نقل میفرمودند:
روزی شخصی برای یادگیری اصول مداحی نزد من آمد.بعد از مدتها آموزش و تمرین دقت کردم و دیدم هیچ پیشرفتی در صدای این شخص بوجود نیامده با اینکه از ابتدا به آن شخص متذکر شده بودم که شما صدای لازم برای مداحی را ندارید.
ولی چون شخص مورد نظر با اصرار فراوان مجددا در خواست خودش را تکرار نمود مجبور شدم به طور عملی و فنی به ایشان بفهمانم که این هنر برای صدای شما مناسب نیست.
خلاصه روزی او را به کناری کشیدم و مخفیانه به اوگفتم:فلانی هدفت از یادگیری مداحی چیست؟
او گفت:ابراز ارادت به اهل بیت (ع) اللخصوص امام حسین (ع).
به او گفتم :اگر از ته قلب منظورت ابراز ارادت است به نظر من شما چایی ریز دم و دستگاه امام حسین (ع) بشوید بهتر است که در امر ارادت و نوکری امام حسین (ع) هیچ تفاتوتی بین کارهای انجام شده نیست و فقط نیت خالص و از ته قلب ملاک است.شما برای مداحی ساخته نشده اید.
مرحوم علامه میفرماید:بعد از حرفهای من آن شخص پذیرفت و شاهد بودم در سالهای بعد و مراسمات اهل بیت (ع) با چنان ارادتی در آبدار خانه حسینیه مشغول بود که شاید بسیاری از مداحان همانند من حقیر یک چنین ارادت قلبی محکم و قوی را در دل نداشتیم.
با ذکر این داستان میخواستم به این مسئله تاکید داشته باشم که مداح ابزار و وسیله اش صدا و آوای خوش اوست.در غیر اینصورت نه تنها مانع جذب مخاطب خواهد شد بلکه باعث گریزان کردن مردم از محیطهای مذهبی نیز میگردد که مسئولیتش به عهده شخص مداح خواهد بود.
توجه:مراجعه به یک استاد هنر مداحی بسیار مورد تاکید است تا در پرتو راهنمایی استاد در امور مختلف ائم از صدا سازی و پرورش صدا و معرفی کتب و مرجع های مختلف و رفع اشکال بتوان به نحو شایسته مداحی کرد.برادارنه خدمت دوستان خودم عرض کنم از پیگیری این هنر بدون وجود استاد جدا خودداری نمائید البته اگر به دنبال متبلور کردن این هنر روحانی در وجود خود هستید.
ولی اگر بخواهید به طور تصادفی و گذرا بخوانید که آن را به هیچ وجه مداحی حرفه ای نمیتوان نامید تصمیم اول و آخر به عهده خود شماست.
و من الله التوفیق